İhracat formülü de KKM de tutmadı kur, enflasyon, cari açık patladı
Ekonomideki ısınmayı karşılığı olmayan adımlarla denetim altına almaya çalışan hükümetin tedbirleri sıkıntıları çözemedi. Kur, 17 düzeyinin üstünde seyrederken enflasyonda TÜİK bilgileri bile yüzde 80’e dayandı. Cari fazla gayesi de cari açığa döndü. Haziranda da cari süreçler 3.4 milyar dolar açık verdi. Yıllık açık 32 milyar doları aştı. Seçim öncesi iktisadın geldiği noktada bu sefer ‘dış kaynak’ seçeneği öne çıktı.
Rus parasından sonra artık de Suudi Arabistan’dan 20 milyar dolar iddiası
Akkuyu üzerinden kapsamı bilinmeyen Rus fonu girişi olduğuna yönelik tezler kamuoyuna yansıdı. Akabinde Suudi Arabistan’la 20 milyar dolarlık para akışı için görüşme yürütüldüğü ileri sürüldü. Buna nazaran eriyen rezervlerin desteklenmesi emeliyle birinci etapta Riyad’ın 10 milyar dolarlık hazine bonosu alacağı tez edildi. Dermanların tükendiği noktada atılan adımlar, bu tedbirin de kalıcı bir tahlil getiremeyeceğini gösteriyor.
El parasına kaldık
Yeni iktisat modeliyle cari fazla vermeyi hedefleyen iktisat idaresi, meskendeki hesabı bu ay da çarşıya uyduramadı. Böylelikle 12 aylık açık 32 milyar doları aşarak 15 ayın en yüksek düzeyine ulaştı. Yeni model de tutmazken, artık de farklı mutabakatlardan gelen paralarla iktisat idaresi uzmanlara nazaran, seçime kadar yönetim yolunu seçti. Akkuyu, Suudi Arabistan ve şirketlerin yabancılara satışından rezervlerin güçlendirilmeye çalışıldığı gündeme geldi.
Türkiye’de iktisat idaresinin aldığı kararlar, planlanın bilakis sonuçlar veriyor. Yeni iktisat modeliyle birlikte yüksek ihracat periyoduna geçileceği hesaplanırken, tablo tam aykırısı işlemeye devam ediyor. Cari fazla vermeyi hedefleyen hükümet, yüksek kurla birlikte fazla vermeyi planlarken 12 aylık açık 32 milyar doları aştı. Böylelikle Türkiye’nin cari süreçler hesabı, haziranda 3 milyar 458 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari açık 32 milyar 667 milyon dolar oldu. Yıllıklandırılmış cari açıkta 15 ayın en yüksek düzeyi kaydedildi. Yeni model de tutmazken, artık de farklı mutabakatlardan gelen paralarla iktisat idaresi uzmanlara nazaran, seçime kadar yönetim yolunu seçti. Akkuyu Nükleer Güç Santrali için yapılacak yatırım, Türkiye’nin Suudi Arabistan ile 20 milyar dolarlık para girişi için yürüttüğü görüşme ve Birleşik Arap Emirlikleri şirketi IHC, Kalyon Enerji’nin yüzde 50’sini satın alması bunların yalnızca birkaç yakın örneği. Öte yandan bu süreçte Merkez Bankası’nın artan rezervleri de dikkat çekti. Son haftalarda 20 yılın en düşük düzeylerinde seyreden IMF tarifli net milletlerarası rezervler geçen hafta 2.4 milyar dolar artışla 9.12 milyar dolara yükseldi. Bu yükselişte Gazprom’dan Akkuyu için gelen paranın tesirli olduğu belirtiliyor.
Kısa mühlet evvel Rusya’nın, Akkuyu NGS için 15 milyar dolar sıcak para transferi yapacağı duyuruldu. Bu paranın kesim modül geleceği belirtilirken, 5 milyar doların da geldiği paylaşıldı. Öte yandan evvelki günlerde Hükümet’in yurtdışında para arayışının sürdüğü sav edildi. Middle East Eye sitesinde Ragıp Soylu imzasıyla yayımlanan haberde Türkiye’nin Suudi Arabistan’dan 20 milyar dolarlık finansman arayışında olduğu öne sürüldü. Habere nazaran, 20 milyar dolarlık para girişi için Suudi Arabistan ile teknik seviyede görüşmelerin devam ettiği bilgisi bir Hazine yetkilisi tarafından da teyit edildi. Hazine yetkilisinin ayrıyeten, Rusya’dan şu ana kadar 7 milyar dolarlık giriş olduğunu belirttiği aktarıldı. Bir başka gelişme ise Birleşik Arap Emirlikleri şirketi IHC’nin, Kalyon Enerji’yi alması. Şirketin yüzde 50’sini alan IHC, 490 milyon dolarlık muahedeye imza attı. Kalyon Enerji’nin Konya Karapınar’da kısmen devreye alınmış 1,000 MW gücünde güneş santrali ve çeşitli vilayetlerde öbür güneş ve hidroelektrik santralleri bulunuyor.
Rezervlerde besbelli artış
Bloomberg’e konuşan yetkililer, Rusya’nın Akkuyu nükleer santrali yatırımı için Türkiye’ye üç haftada 15 milyar dolar göndereceğini söylemişti. Bu haberin akabinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası rezerv bilgilerini paylaştı. Merkez tarafından paylaşılan datalara nazaran toplam rezervler 29 Temmuz haftasında bir evvelki haftaya nazaran 2 milyar 940 milyon dolar artarak 101 milyar 263 milyon dolara çıkmıştı. Böylece rezervlerde 4 Şubat haftasından bu yana en süratli yükseliş gerçekleşmişti. TCMB bilgilerine nazaran brüt rezervler 5 Ağustos haftasında 7,4 milyar dolar artışla 108,6 milyar dolara yükseldi. Rezervlerdeki bu artış Ağustos 2021’den bu yana en yüksek artış olarak kaydedildi. Rezervler açısından da takip edilen kur muhafazalı mevduat tıpkı periyotta 1,17 trilyon TL’ye yükseldi.
Merkez’e Rus parası etkisi
Ekonomist Uğur Gürses köşesinde bu mevzuya değindi. Gürses: “Merkez Bankası’nın döviz ve altın rezervleri 26 Temmuz günü 98.9 milyar dolarken, günlük datalardan hesapladığım kadarıyla 4 ağustos günü 108.1 milyar dolara çıkıyordu. Bunun büyük kısmının, bankalar üzerinden dolaylı olarak Merkez Bankası’na park eden ‘Rus parası’ olduğuna kuşku yok. Bu gelişmelere hâkim olduğu çok açık olan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati de geçen hafta çıktığı bir TV yayınında, “Şu anda girişler oluyor. Her hafta Merkez Bankası açıklar. Geçen perşembe açıkladığı rezerve bakın, yarın açıkladığı rezerve bakın, sonraki haftaya da bakın. Bu iş başladı, devam edecek. Nereden geldiğinin ehemmiyeti yok” diyordu.”
Cari açık 15 ayın zirvesinde
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) yayımladığı datalara nazaran Haziran ayında da cari istikrarda 3,46 milyar dolar açık kaydedildi. Böylece cari açık serisi 8 aya çıktı. Haziran ayı itibariyle yıllıklandırılmış cari açık 32,7 milyar dolar oldu. Böylece yıllıklandırılmış cari açıkta 15 ayın en yüksek düzeyi kaydedildi. Bu gelişmede, haziranda bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran hizmetler istikrarı kaynaklı girişlerin 2 milyar 508 milyon dolar artarak 4 milyar 24 milyon dolara yükselmesi ve birincil gelir istikrarı kaynaklı çıkışların 105 milyon dolar azalarak 946 milyon dolara gerilemesine rağmen, ödemeler istikrarı tarifli dış ticaret açığının 4 milyar 794 milyon dolar artarak 6 milyar 426 milyon dolara yükselmesi tesirli oldu.
‘Nereden geldiği bilinmiyor’
Geçen hafta açıklama yapan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati “Şu anda girişler oluyor. Her hafta Merkez Bankası açıklar. Geçen perşembe açıkladığı rezerve bakın, yarın açıkladığı rezerve bakın, sonraki haftaya da bakın. Bu iş başladı, devam edecek. Nereden geldiğinin değeri yok” demişti. Bu girişler Merkez Bankası rezervlerinde görülmeye başladı. Son 2 haftada artan bilgiler kayıtlara geçti. 26 Temmuz’dan bu yana 5 Ağustos’a kadar olan süreç olağandışı bir yükselişe işaret etti. 26 Temmuz’da 98.9 milyar dolar olan Merkez Bankası brüt rezervleri, 4 Ağustos 2022’de 108.1 milyar dolara çıkmış ve 5 Ağustos’ta da 110 milyar doları aştı. Bu girişle birlikte ‘nereden geldiğinin değeri olmayan’ paranın nitekim girişi net değil. Uzmanlar bunun ‘Varlık Barışı’yla alakalı olduğunu varsayım ederken, son 2 haftalık artışın buradan kaynaklandığını tabir etti.
Altın ve güç hariç fazla 1.9 milyar dolar
Altın ve güç hariç cari süreçler fazlası, geçen yılın haziran ayında 1 milyar 931 milyon dolar seviyesindeyken, bu yılın birebir periyodunda 4 milyar 294 milyon dolara çıktı. Bu periyotta, hizmetler istikrarı altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, 1 milyar 702 milyon dolar artarak 2 milyar 728 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti. İkincil gelir istikrarı kalemi, bu yılın haziran ayında 110 milyon dolar net çıkış kaydetti. Kelam konusu kalemdeki çıkış, geçen yılın haziran ayında 22 milyon dolar seviyesinde olmuştu. Öte yandan, mayıs ayına ait cari süreçler açığı 6 milyar 468 milyon dolardan 2 milyar 568 milyon dolara revize edildi. Ekonomistler, cari süreçler hesabının haziranda 3 milyar 500 milyon dolar açık vermesini bekliyordu. Ekonomistlerin 2022 sonuna yönelik cari süreçler açığı beklentisi ise 43 milyar 540 milyon dolar seviyesinde gerçekleşmişti.
Türkiye’nin risk primi düşmeye devam ediyor
Türkiye’nin 5 yıllık kredi risk primi (CDS), evvelki gün ABD’de beklentilerin altında kalan enflasyon verisinin akabinde gelişen ülke risk primlerindeki aşağı taraflı harekete paralel düşüşünü sürdürerek 664 baz puana indi. ABD Merkez Bankası’nın (FED) yılbaşından bu yana güçlü seyreden enflasyonla gayrette attığı ve atacağı adımlara ait beklentiler yatırımcı kararları üzerinde tesirli oluyor. Son periyotta ülkede güçlenen resesyon kaygıları, FED’in siyaset alanını daraltacağı ve ultra şahin duruşundan vazgeçmek zorunda kalacağına yönelik beklentileri öne çıkarttı. Son açıklanan datalara nazaran ABD’de enflasyonun 41 yılın doruğundan geri gelmesi de kelam konusu beklentileri güçlendirdi. Emtia fiyatlarındaki gerileme ve azalan jeopolitik riskler de CDS’lerdeki düşüşte tesirli olmaya devam ediyor.
Önceki gün bilgi sonrası dünya genelinde artan risk iştahıyla gelişen ülke risk primleri gerilemesini sürdürdü. Buna nazaran, Türkiye’nin 5 yıllık CDS pahası, 9 Mayıs’tan bu yana en düşük düzey olan 664 baz puana, Brezilya’nın 5 yıllık CDS pahası 250 baz puana, Meksika’nın 5 yıllık CDS bedeli 140 baz puana ve Güney Afrika’nın 5 yıllık CDS pahası 238 baz puana düştü. 14 Temmuz’da 898,33 baz puan düzeyine kadar çıkan Türkiye’nin 5 yıllık CDS bedeli, bilhassa 27 Temmuz’daki FED’in faiz kararının akabinde düşüş eğilimine girmişti. Brezilya’nın 5 yıllık CDS kıymeti 26 Temmuz’da 299, Meksika’nın 176 ve Güney Afrika’nın 352 baz puan düzeyinde bulunuyordu.
Haziranda direkt girişler 950 milyon dolar
Haziranda direkt yatırımlardan kaynaklanan net girişler 950 milyon dolar oldu. Bu devirde, portföy yatırımları 1 milyar 578 milyon dolarlık net çıkış kaydetti. Alt kalemler prestijiyle incelendiğinde, haziranda yurt dışı yerleşikler, pay senedi piyasasında 509 milyon dolarlık, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında 218 milyon dolarlık net satış gerçekleştirdi. Bankalar ise yurt dışındaki tahvil ihraçlarıyla ilgili 16 milyon dolar net borçlandı. Yurt içi bankaların yurt dışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları haziranda 416 milyon dolar net artış kaydetti. Yurt dışı bankaların yurt içindeki mevduatları, yabancı para cinsinden 638 milyon dolar ve Türk lirası cinsinden 5 milyon dolar olmak üzere toplam 643 milyon dolar arttı. Bu devirde yurt dışından sağlanan kredilerle ilgili bankalar 1 milyar 39 milyon dolarlık, genel hükümet 67 milyon dolarlık ve başka dallar 264 milyon dolarlık net geri ödeme yaptı. Resmi rezervlerde haziranda net 1 milyar 960 milyon dolarlık düşüş yaşandı.
Yabancı çıkışı sürüyor
Merkez Bankası haftalık menkul değer istatistiklerine nazaran yabancı yatırımcıların Türk menkul değerlerinden çıkışı aralıksız sürüyor. Yurtdışında yerleşik bireyler, 29 Temmuz haftasında net 26,9 milyon dolarlık pay senedi, 21,1 milyon dolarlık Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) ve 9,4 milyon dolarlık Şirket Borçlanma Senetleri (ŞBS) sattı. Yurtdışında yerleşik şahısların 22 Temmuz prestijiyle 14 milyar 805,1 milyon dolar olan pay senedi stoku, 29 Temmuz’da 14 milyar 851,7 milyon dolara yükseldi. Tıpkı devirde yurtdışında yerleşik bireylerin DİBS stoku 1 milyar 327,7 milyon dolardan 1 milyar 283,2 milyon dolara geriledi. ŞBS stokları ise 109,6 milyon dolardan 98,5 milyon dolara geriledi.
Yeni iktisat modeliyle cari fazla vermeyi hedefleyen iktisat idaresi, meskendeki hesabı bu ay da çarşıya uyduramadı. Böylelikle 12 aylık açık 32 milyar doları aşarak 15 ayın en yüksek düzeyine ulaştı. Yeni model de tutmazken, artık de farklı mutabakatlardan gelen paralarla iktisat idaresi uzmanlara nazaran, seçime kadar yönetim yolunu seçti. Akkuyu, Suudi Arabistan ve şirketlerin yabancılara satışından rezervlerin güçlendirilmeye çalışıldığı gündeme geldi.