Barış ERKAYA
İlk defa iki gün önce DÜNYA gazetesi tarafından detayları açıklanan, VİOP’ta müşterileri açığa düşen aracı kurumları kurtarma operasyonunda dün ilk ayağın tamamlandığını da yazmıştık. VİOP’ta açık pozisyonu bulunan aracı kurumların pozisyonlarının spot piyasaya taşındığının takas kayıtlarından göründüğüne dikkat çekmiştik. Fakat aynı zamanda VİOP’taki pozisyon risklerinin bu yolla spot piyasaya taşınmış olduğunun ve spottaki bu pozisyonların nasıl taşınacağı konusunun belirsizliğini sürdürdüğünü yazmıştık. Salı günkü haberimizde yer alan seçeneklerden biri de “Aracı kurumların Takasbank nezdindeki garanti fonunun devreye girmesi”ydi. Bugün saat 09:44’te KAP’a gelen bir açıklama ile Takasbank’ın bu operasyonda devreye sokulduğu anlaşıldı. İş GYO, Şekerbank ve TSKB hisse senetlerinde Takasbank takasında yeni pozisyonlar görüldü.
İş GYO, Şekerbank ve TSKB’de devreye girildi
Şekerbank’ta 195 milyon 826 bin 700 adet hisse, TSKB’de ise 187 milyon 307 bin 700 adet hisse Takasbank hesaplarına alındı. Buna göre bir gün önce Şekerbank’ın yüzde 2.52’sine sahip olan Takasbank dün itibariyle yüzde 13.05 paya çıktı. Takasbank’ın TSKB’deki payı ise yine aynı dönem içerisinde yüzde 0.53’ten yüzde 7.22’ye yükseldi.
Fakat öğle saatlerinde Takasbank’ta KAP’a bir açıklama geldi. Açıklamada, “Takasbank’ın Merkezi Karşı Taraf hizmeti verdiği Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda, aracı kurumlarca TSKB, SKBNK ve ISGYO dayanak varlıklarına bağlı pozisyonlarının kapatılmasına yönelik tahsisli fonlama yoluyla likidite sağlanması nedeniyle bahse konu paylar Sermaye Piyasası Kanunu’nun 47 ve 78’inci maddeleri kapsamında ilgili teminat saklama hesaplarına alınmıştır” denildi.
Krediyi Takasbank verdi, hisseleri teminat aldı
Peki bu ne demek oluyor? Takasbank’ın açıklamasına bakılırsa Bu üç hisse senedinde (İş Gayri-menkul Yatırım Ortaklığı, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası ve Şekerbank) Takasbank’ın hesaplarına geçmiş görünen hisselerin mülkiyeti aslında Takasbank’a ait değil. Yani fiyat riskini hala aracı kurumlar taşıyor. Takasbank’ın burada yaptığı ise aracı kurumlara tahsisli kredi vererek karşılığında teminat olarak bu hisse senetlerini tutmak. Yani aracı kurumlar bu kredileri tekrar Takasbank’a ödediğinde ödedikleri krediye karşılık düşen hisse kadarını Takasbank’tan tekrar geri alacaklar. Şu aşamada aracı kurumların spot piyasa için yarın gerçekleşecek olan teminat tamamlama vade-sine yönelik yaratmış oldukları fiyat riski azalmış gibi görünse de Takasbank’a teminat olarak geçen hisse senetlerinden İş GYO, alıcısı şekilde tabana kilitlenmiş durumda. Yani teminatta tutulan hisselerin değeri değiştikçe kurumların aldıkları kredileri geri ödemeleri karşılığında alabilecekleri hisseler de değişecek. Ayrıca Takasbank’ın Şekerbank ve TSKB’de sağladığı krediler karşılığında teminata aldığı hisse adetleri görünse de İş GYO’da ne kadarlık bir hissenin teminat olarak alındığı henüz net değil. Takasbank’ın ne kadarlık bir kredi açtığı net olmasa da teminat olarak aldığı hisselerin dünkü seans kapanışı itibariyle karşılığı şöyle: Şekerbank’ta 195 milyon 826 bin 700 adet hisse için 364 milyon 237 bin 662 TL. TSKB’de 187 milyon 307 bin 700 adet hisse için 438 milyon 300 bin 18 TL. İş GYO’da ise Takasbank tarafından teminata alınan hisse adedini henüz bilmiyoruz. Fakat Şekerbank ve TSKBN için dünkü seans kapanış fiyatından yapılan bir hesapla sağlanan krediler karşı-lığında alınan teminat hisselerinin boyutu 803 milyon TL seviyesinde. Şekerbank hisselerinde yaklaşık 10 seanstır devam eden taban hareketi bugün çözülmüş gibi görünüyor. TSKB’de de aynı süre içerisinde yaşanan tabanlara karşılık bugün hisseler kısmi olarak artıya geçmiş durumda. Önümüzdeki günler özellikle bu hisse senetleri açısından kritik seanslara gebe…
ADIM ADIM NELER YAŞANDI?
Vadeli piyasa ve spot piyasa arasında gerçekleşen çift taraflı işlemlerle bankacılık hisselerinde bazı (yüklü sermayeyle operasyon gerçekleştirdiği iddia edilen) yatırımcıların başlattığı ralli, vadeli piyasada açığa işlem yapan birçok yatırımcının likide olmasına (teminat tamamlayamaması nedeniyle pozisyonlarının kapatılması) neden oldu.
Fakat bir sonraki aşamada özellikle bu işlemlere konu olan büyük bankalardan birinde bankanın emekli sandığından gelen yüklü satış, spot piyasada da banka hisselerine yatırım yapmış bireysel veya kurumsal diğer yatırımcıların paniklemesine neden oldu.
Günlerce tavan çeken banka hisselerinde başlayan panik havasıyla zincir tamamen tersine dönmeye başladı ve vadeli piyasada bu defa operasyonda bahsi geçen yatırımcıların da teminat açığıyla karşı karşıya kalmasına sebep oldu.
Spot piyasada banka hisselerinde alıcısız gerçekleşen tabanlar nedeniyle artık bu pozisyonlarda teminat tamamlama çağrıları sürdürülemez bir boyuta ulaştı ve aracı kurumların toplam pozisyonlarını da risk altına sokmaya başladı.
Çığ gibi büyüyen bu pozisyon açıkları nedeniyle giderek takvim (yani teminat tamamlamak için vadenin son günlerine yaklaşılması nedeniyle) sıkışmaya başlayınca konuya hem piyasa düzenleyicileri hem de Ankara müdahil oldu.
Aracı kurumlarla gerçekleşen toplantıların ardından sorunun çözümü için açık teminatları karşılayacak bir kredi mekanizmasının devreye sokulması, Takasbank’ın ise sıkıntıdaki aracı kurumlara krediyi veren taraf olarak kurtarma planına dahil olması, bunun karşılığında da kullandırılan kredi karşılığı kadar hisse senetlerinin Takasbank’a teminat olarak aktarılmasına karar verildi.
Böylece Takasbank’ın kullandırdığı kredileri bugün vadesi dolacak olan teminat tamamlama süresinde kullanacak olan aracı kurumlar krediyi geri ödedikçe teminattaki hisseleri de çözebilecek. Fakat bu süre içerisinde bu hisselerde yaşanabilecek (yukarı veya aşağı yönde) fiyat hareketlerinin riskini de taşıyor olacak.
Erdoğan: En ince ayrıntısına kadar incelenecek
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Borsa İstanbul’da yaşanan hareketlerle ilgili en ince ayrıntısına kadar inceleme yapılacağını, en kısa sürede kamuoyu ile paylaşılacağını söyledi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, CNN Türk ve Kanal D ortak yayınında gündeme dair gazetecilerin sorularını cevapladı. Erdoğan, “Şu anda borsaya giren çok, kazananı da oluyor, az da olsa kaybedeni de oluyor. Ama bu yıl içerisinde bizim borsamız sürekli kazandıran oldu. Son zamanlarda spekülatif laflara girenler oldu, borsada sıkıntı yaşamadık değil. Nebati Bey gerekli hazırlıkları yapıyor. Bakanlık en ince ayrıntısına kadar inceleyecek, en kısa sürede bunu kamuoyuyla paylaşacağız” dedi.