Tarih boyunca farklı medeniyetler Anadolu topraklarında kendilerine has harika eserler verip bugün sahip olduğumuz bu eşsiz kültürü yarattı. Lakin vakit içinde bu yapıtlardan kimileri yurtlarından koparıldı. Gilan, bu kıymetli kültür mirasından ilham alarak bir farkındalık yaratmak ismine, az renkli taşları, kusursuz el personelliği ile buluşturdu ve ortaya “Öze Yolculuk” koleksiyonu çıktı. “Öze Yolculuk” koleksiyonu, çağdaş ve çağdaş bir yaklaşımla, sürdürülebilir ve yenilikçi tekniklerle bu yapıtlara yine hayat veriyor. Yüklü olarak renkli taşlardan oluşan 40 modüllük koleksiyon, kendi özümüze, geçmişteki kıymetlerimize ve bu topraklarda yaşamış tüm medeniyetlere hürmet ve övgü niteliğinde… Koleksiyonun ilham kaynaklarından biri Antakya mozaikleri… Tunus’un Bardo kentinden sonra dünyanın en büyük ikinci mozaik müzesine sahip olan Antakya, insanı büyüleyen bir abide üzeredir. Kente hayranlık duyan imparatorların, gezginlerin “Doğunun Kraliçesi” diye andıkları Antakya, birçok uygarlık için kıymetli bir yerleşim yeri olmuştur. Asi Irmağı kenarında, Amanos ve Habib-i Neccar Dağları’nın ortasında yer alan kentte, farklı uygarlıkların izlerine rastlanır.
Tarihe yayılan görkem
Helenistik ve Roma periyotlarının görkemli kenti Antiokheia, kuruluşundan günümüze dek kesintisiz yerleşim görmüştür. M.S 4. yüzyılda Büyük Antakya (Antiokheia Megale) yahut Doğunun Tacı, Doğunun Kraliçesi (Orientis Apichem Pulchrum) olarak anılır. Kuruluşundan itibaren birebir isimle anılan seçkin kentlerden biridir. Antakya, Roma Dönemi’nde (M.Ö 1. yüzyıl-M.S. 6. yüzyıl) zenginliği ve refahı, entelektüel yapısı ve kurumları ile İmparatorluğun doğu eyaletlerinin merkezi pozisyonundadır. Antakya, kuruluşundan başlayarak tüm görkemini sürdürdüğü yaklaşık bin yıl boyunca doğunun değerli merkezlerinden biri olmuş; Geç Antik Çağ’da Roma, İskenderiye (Alexandria), İstanbul (Konstantinopolis) ile birlikte dünyanın büyük kentlerinden biri olarak ün kazanmıştır.
Antakya’daki kazılar
1932-1939 yılları ortasında Fransız mandası periyodunda Princeton Üniversitesi, Worcester Sanat Müzesi, Baltimore Sanat Müzesi ve Louvre Müzesi üzere kurumların içinde yer aldığı hafriyat takımı Antiokheia (Antakya), Seleukeia Pieria (Samandağ) ve Daphne’de (Harbiye) sistematik hafriyatlar yaptı. Hafriyatta ortaya çıkarılan 300’den fazla mozaik taban kaplaması Doro Levi tarafından yayımlandı. Antiokheia kökenli birçok eser bugün Hatay Arkeoloji Müzesi’nin yanı sıra Princeton Üniversitesi Sanat Müzesi (ABD), Worcester Müzesi (ABD), Louvre (Fransa) üzere kurumlarda saklanmakta yahut sergilenmektedir.
Mozaiğin tarihi
Mozaiğin tarihine baktığımızda sert toprak üzerindeki tabanın harçla düz bir hale getirildikten sonra süsleme ögesi olarak çoklukla siyah-beyaz çakıl taşlarının kullanıldığını görürüz. Vakitle bu çakıl taşları, değişik renklere boyanmıştır. Hatta çakıl taşları, tıraşlanmaya başlanmıştır. Taşlar kübik, üçgen prizma ve dörtgen halinde kesilip boyanıyor, akabinde ise mozaik panosu işleniyordu. M.Ö 3. ve 1. yüzyıllar ortasında mozaiklerde, çakıl taşı yanında, mermer kesimleri ve cam da kullanılmaya başlanır. Bilhassa camların boyanmaya başlanması ile renkli-sırlı seramik modüllerin kullanılması, mozaik sanatında, süper yapıtların ortaya çıkmasını sağlar. Mozaiklerde kullanılan cam modülleri, bilhassa ışık vurduğunda parlaması ile ehemmiyet kazanmıştır. Hatta sanatçı, çoklukla figürlerin başında, cam modüllerinden yapılmış ve ışık vurduğunda parlayan, değişik renklerdeki çelenkler işler. Daha sonraları ise mozaik imalinde, altın ve gümüş de kullanılır. Altın ve gümüş, bilhassa Antakya yöresinde bulunan mozaiklerde görülür. Antakya mozaikleri dini ve mitolojik bahisler, düşsel yaratıklar, coğrafik üniteler ve kavramların kişileştirilmesi, günlük ömür, kentsel topografya, mimari, deniz hayatı, tabiat tasvirleri ve geometrik motiflerin artistik çeşitlemelerini sunan varlıklı bir husus repertuarı içerir.
Geçmişin ışıltısı
Gilan da bu harika yapıtlardan ilham alarak ürettiği “Çağdaş Gilan mozaikleri”ni mücevherseverlerin beğenisine sunuyor. Bir vakitler sanatkarların cam mozaik kesimlerini ışık vurduğunda parlaklık ve canlılık vermesi için kullandığı üzere çağdaş Gilan mozaiklerinde altın, pırlanta ve özel kesim mozaik taşlarla geçmişin görkemli ışıltısı bugüne taşınıyor
BEYHEKİM MİHRABI
Koleksiyonun bir öteki ilham kaynağı Beyhekim Camii’nin çinili mihrabı… Mihrap, Arapçada saray, sarayın harem kısmı yahut hükümdarın tahtının bulunduğu kısım, Hristiyan sevgililerinin heykel hücresi, çardak, oda, köşk, yüksekçe yer, meclisin baş tarafı, en erdemli kısmı üzere manalara sahip olsa da vakitle mescitlerde imamın durduğu yer için kullanılmıştır. Mihrap kimi mescitlerde bir sanat yapıtına dönüşür. Selçuklu Dönemi’nde Anadolu, gök rengi ışıltılar saçan yapılarla adeta bir çini diyarı haline gelmiş, Selçuklular bu sanatı, bilhassa mescitlerde mihrap elemanları ile birlikte bordür süslemelerinde ihtimamla uygulamıştır. Bu çini mozaikli mihrapların en hoş örneklerinden biri 13. yüzyılda yapıldığı bilinen Beyhekim Camii’nin mihrabıdır. Osmanlı Dönemi’nde, Almanya’nın Konya Konsolosu Dr. Hardeg Loeytved tarafından, tamirat mazeretiyle 1907 yılında modüller halinde Almanya’ya kaçırılan mihrap, Berlin’deki Bergama (Pergamon) Müzesi’nde sergileniyor.
“KÜLTÜRÜMÜZE İLİŞKİN PAHALARI TANITMAYI MİSYON EDİNDİK”
Gilan Tasarım Yöneticisi Gökhan Öngör, bu koleksiyonun ortaya çıkışını şöyle anlatıyor: “Gilan olarak her vakit kendi özümüze, geçmiş ve kıymetlerimize ve bu topraklarda yaşamış olan tüm kültür ve medeniyetleri ayırmadan hürmet duyarak kültürümüze ilişkin bedelleri dünyaya tanıtma misyonunu edindik. Bu misyonu hep ideolojimize, markamıza ve tasarım lisanımıza yansıttık. Biz bu kültürleri araştırırken fark ettik ki bu coğrafyada yaşamış medeniyetlerin kültürüyle hayat bulmuş ve bu toprakların bir kesimi olmuş bu eserler, çeşitli nedenlerle ve değişik yollarla yurt dışına çıkarılmış ve vatanlarından koparılmıştır. Gilan, farkındalık yaratmak ve bu değerli yapıtların değerini gelecek kuşakların bilgisine aktarmak için çağdaş ve çağdaş bir yaklaşımla, sürdürülebilir ve yenilikçi tekniklerle onlara yine hayat veriyor.”
Koleksiyon genişleyecek
Öngör, koleksiyonun ilham kaynakları için de şunları söylüyor: “Koleksiyon ilhamımızı Antakya’dan alırken, bu mistik kentin güçlü repertuarı bizi ziyadesiyle besledi. Doğu ile batı ortasındaki uygarlıkların, fikirlerin ve sanatın karşılaştığı yerden beslenmek yolumuzu aydınlattı. Birebir durumu Beyhekim’de de yaşadık. Beyhekim mihrabından esinlenirken, Beyhekim’in dünyasına mistik bir seyahat yaptık. Yalnızca Beyhekim mihrabı ve Antakya mozaikleri ile kalmayıp ilham kaynaklarını genişletmeye ve geçmişe seyahat yapmaya devam edeceğiz.” Koleksiyonun, yurt dışına götürülmüş tarihi yapıtları tanımaya, kalan yapıtların pahasını bilerek kültür varlıklarına sahip çıkmaya katkısı olacağını umduklarını kaydeden Öngör “Yeni jenerasyonlara bu şuuru aktararak bu mirasa sahip çıkmaları için bir farkındalık yaratmak en büyük hayalimiz. Günümüzde Batı müzelerinde Hitit, Likya, Urartu, Doğu Roma, Selçuklu, Osmanlı üzere pek çok medeniyetin ürettiği, sayıları on binlerle söz edilebilecek tarihi eserler sergileniyor. Her ülkenin özgün yapıtı, var olduğu coğrafyanın binlerce yıllık kelamlı, yazılı ve görsel kültürü tarafından şekillenir. Öze Seyahat koleksiyonunda ilham aldığımız bu eserler, bu topraklara ilişkin… Bu değerli yapıtların kusursuz el personelliği ile modernize edilip bir vücutta yine öze seyahat etmesini amaçlıyoruz” diyor.