T24 Dış Haberler
Britanya merkezli The Financial Times (FT), Beşar Esad’ın son günlerini yazdı. Esad, idaresinin devrilmesinden sonra yaptığı birinci açıklamada kaçışının planlı olmadığını ve misyonunun başından ayrılmak istemediğini söylemişti.
NE OLMUŞTU | Beşar Esad devrildi, HTŞ iktidarda; neler oluyor?
FT, Esad’ın iktidardaki son günlerini ve saatlerini, idarenin içinden ve ailenin ataklarını bilen şahıslarla yapılan bir düzineden fazla röportajdan derledi.
İngiliz gazetesine nazaran Esad, başşehrin düşüşünden bir gün evvel büyük oğlu Hafız ile birlikte bir Rus zırhlı aracına binerek Şam’dan uzaklaştı. Gazetenin muhaliflerin bir kumandanı, eski bir istihbarat subayı ve Esad ailesinin ülkeden kaçışı hakkında bilgi sahibi olan şahısların anlatımlarından aktardığına göre; Suriye Devlet Başkanı, gece yarısı oğlu Hafız ile birlikte Rusya’nın Suriye’nin kuzeybatı kıyısındaki Hmeymim hava üssüne gerçek yola çıkmıştı.
Kaynaklara nazaran Esad, Şam’ın dışına çıkana kadar ordusuna çekilmelerini söyleyip ofisleri ve evrakları yakma buyruğu vermedi. Rusya, Hmeymim’e inançlı geçiş kelamı vermişti. Bir Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) kumandanı kümenin Esad’ın gitmesi için pazarlık yaptığı savlarını ise yalanladı.
Moskova, Esad ve oğlunu 8 Aralık günü sabah 4’e kadar üste bekletti ve insanî münasebetlerle Rusya’ya sığınmalarına müsaade verdi. Bu müsaadeden kısa müddet sonra da Moskova seyahati başladı.
“Kaçmadan bir saat öncesine kadar insanlara her şeyin yoluna gireceğini söylüyordu”
Beşar Esad, o tarihten beri Moskova’da ve yaşananlar hakkında bilgi sahibi olan şahısların FT’ye aktardığına nazaran; birkaç haftadır ikinci kanser tedavisi için orada bulunan eşi Esma Esad ile tekrar bir ortaya geldi. Aileye yakın şahıslara nazaran, Esad’ların kızları Zein de Moskova’da.
FT, Esad’ın Şam’dan ayrılırken kuzenleri, kardeşleri, yeğenleri ve eşinin ailesi de dahil olmak üzere akrabalarına haber vermediğini yazdı. Esad’ın Şam’dan ayrılışını bilen bir kişi, “Geceleyin bir köpek üzere kaçtı. Kaçmadan bir saat öncesine kadar etrafındaki insanlara her şeyin yoluna gireceğini söylüyordu.” dedi.
“Yarın göreceğiz”
Esad idaresinin başbakanı Muhammed Ululuğu, geçen hafta Al Arabiya televizyonuna verdiği demeçte, 7 Aralık günü saat 22.30’da Esad ile telefonda konuştuğunu, kendisine sokaklardaki panik ve dehşetten ve Suriye’nin orta kesitlerinden kıyıya gerçek büyük bir göç yaşandığından bahsettiğini söyledi. Ululuğu, “‘Yarın göreceğiz’ diye karşılık verdi. Yarın, yarın’, bana söylediği son şeydi.” dedi. Esad daha sonra Celali’nin sonraki aramalarına yanıt vermedi.
FT’nin aktardığına nazaran; Esad’ın en az iki malî yardımcısı Yassar İbrahim ve Mansur Azzam ile birlikte ülkeden ayrıldığına inanılıyor.
Yönetiminin devrilmesinden sonraki birinci açıklamasında Esad, pazar gününün erken saatlerine kadar Şam’da kaldığını ve vazifelerini yerine getirdiğini söylemiş; ülkeden ayrılmasının evvelce planlanmadığını argüman etmişti. FT’ye nazaran Esad’ın ülkeden ayrılmasının akabinde sarayından çekilen görüntü ve fotoğraflar, devrik önderin ani kaçışına işaret ediyor.
TIKLAYIN | Beşar Esad’dan birinci açıklama: 8 Aralık akşamına kadar Şam’daydım; Hmeymim Üssü’nden ayrılmanın yolu kalmayınca Moskova acil tahliye istedi
Günlerce süren başarısız diplomatik girişimler
İngiliz gazetesi, “Bu ani ayrılış, Esad’ın uzun müddettir destekçisi olan Moskova ve Tahran’a günlerce süren başarısız diplomatik teşebbüslerin akabinde gerçekleşti” diye yazdı.
HTŞ liderliğindeki kümeler, kuzeydeki Halep kentine uzun vakittir planladıkları saldırıyı başlatırken, Esad, Moskova’yı ziyaret ederek askerî müdahale için ricada bulundu. Dört gün sonra, Suriye’nin ikinci kenti düştükten ve HTŞ liderliğindeki kümeler güneye gerçek ilerlemeye başladıktan sonra İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi Şam’ı ziyaret etti.
FT’ye nazaran Erakçi, “Türk yetkililerin Esad’dan bir bildiri almayı bekledikleri” Ankara’ya gelmek üzere Şam’dan ayrıldı. Lakin Esad’dan bir bildiri iletilmedi. FT’ye nazaran Esad bu teşebbüslerin akabinde ümitsizliğe düştü.
“Rusya, muhaliflere iletisini iletmedi”
İddiaya nazaran Şam’dan ayrılmadan üç ya da dört gün evvel Moskova’ya Cenevre’de sürgündeki siyasi muhalefetle görüşmeye hazır olduğu sinyalini verdi. Lakin Rusların bu iletisi iletmediği ileri sürülüyor.
Rejimin devrilmesinden bu yana Esad’ın üst seviye müttefikleri de ülkeden ayrıldı. Bunların büyük çoğunluğunun Beyrut’a gittiği düşünülüyor. Lakin bir kısmı kısa mühlet sonra Lübnan dışına, Avrupa ülkelerine ya da Birleşik Arap Emirlikleri’ne geçti. Hususa aşina olan şahıslara nazaran üst seviye askerî yetkililer Rusya ya da Libya’ya gitti.
Beşar Esad’ın kardeşi Mahir Esad da argümana nazaran Irak’a gitti. Fakat Becerikli Esad’ın hâlâ Irak’ta olup olmadığını teyit edemedi.
“Oğlu, saatler evvel başkanlık sarayının yakınında arkadaşlarıyla görüldü”
Esad’ın 23 yaşındaki oğlu Hafız, Şam’dan ayrılmadan dört saat evvel başkanlık sarayının yakınındaki bir parkta arkadaşlarıyla dolaşırken görüldü. Moskova Devlet Üniversitesi kayıtlarına nazaran Hafız, fizik ve matematik bilimleri alanında doktora tezini savunduğu Rusya’dan yeni dönmüştü.
Bir şahide nazaran daha sonra babasıyla akşam yemeği yemek için konuta gitti. Esad’ın halka hitaben bir konuşma yapacağı söylentileri yayılıyordu ve bu da ülkedeki ve dünyadaki Suriyelilerin televizyon ekranlarına yapışmasına neden oldu. Hafız’ın yalnızca birkaç saat sonra Suriye’den temelli ayrılacağını bilip bilmediği muhakkak değildi.