Siavash Ardalan ve Marita Moloney | BBC Farsça Servisi ve BBC News
İran’da İslami kıyafet yönetmeliğini uygulamakla misyonlu ahlak polisinin kapatılıp kapatılmadığı konusundaki belirsizlik sürüyor.
Başsavcı Muhammed Cafer Montazeri, Pazar günü bir aktiflikte yaptığı konuşmada ahlak polisinin lağvedildiğini söylemişti.
Fakat hükümet bunu doğrulamadı. Mahallî medya da başsavcının kelamlarının yanlış ‘yorumlandığını’ yazdı.
Mahsa Amini isimli 22 yaşındaki bir bayanın, Eylül’de ‘başörtüsünü düzgün takmadığı’ gerekçesiyle ahlak polisi tarafından gözaltına alındıktan üç gün sonra ömrünü yitirmesi ülke çapında protestoların başlamasına neden olmuştu.
Ahlak polisinin Amini’nin başına vurduğu söyleniyor. Lakin polis Amini’nin kalp krizi geçirdiğini öne sürüyor.
Amini’nin vefatından sonra başlayan hareketler, hükümet zıddı protestolara dönüşmüştü. Hükümetin ‘isyan’ diye nitelediği hareketlerde göstericiler, yoksulluk, işsizlik, eşitsizlik, adaletsizlik ve yolsuzluğu protesto ettiğini söylüyor.
Hâlâ devam eden aksiyonlarda şimdiye kadar yüzlerce kişi hayatını kaybetti.
İran’da 1979 İslam İhtilali’nden bu yana farklı “ahlak polisi” (İrşat Devriyeleri) üniteleri misyon yaptı. Şimdiki ahlak polisinin devriyeleri 2006’da başladı. Bu polisler, sokaklarda bayanların İslami kurallara giyinip giyinmediğini denetliyor.
Başlarını örtmeleri ve uzun kıyafetler giymeleri istenen bayanların yırtık kot pantolon, şort ya da “uygunsuz” kabul edilen başka kıyafetleri giymeleri yasak.
Başsavcı Muhammed Cafer Montazeri’ye Pazar günkü dini aktiflikte ahlak polisi soruldu.
Montazeri “Ahlak polisinin yargıyla ilgisi olmadığını, kurulduğu yer tarafından lağvedildiğini” söyledi.
Başsavcı bununla birlikte yargının toplumun davranışlarını izlemeye devam edeceğini vurguladı.
İrşat Devriyeleri polis gücünün bir modülü ve İçişleri Bakanlığı’na bağlı.
BBC ve öteki yabancı medya kuruluşlarının başsavcının açıklamalarını yayımlamasından sonra devlet kontrolündeki yayın organlarında aksi istikamette haberler yer aldı.
Arapça yayın yapan Al-Alam televizyonu, “Bazılarının başsavcının açıklamalarını yanlış yansıtmaya çalıştığını” savunarak “Başsavcı, yalnızca kurulduğundan bu yana İrşat Devriyeleri’nin yargıyla ilişkisi olmadığını söyledi” dedi.
Muhafazakar çizgideki Öğrenci Haber Ağı (SNN) de “yanlış manşetler”e gönderme yaparak “İran’da başörtüsünün hâlâ zarurî olduğunu” duyurdu.
Fakat ıslahat yanlısı Şark gazetesi Tahran polis gücünün ahlak polisinin tasfiye edilip edilmediğiyle ilgili soruları “geçiştirdiğini” yazdı.
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Amir Abdullahyan’a da Sırbistan ziyareti sırasında bu soru soruldu.
Abdullahyan, bu haberleri ne doğruladı ne de yalanladı ve “Her şey demokrasi ve özgürlük çerçevesinde ilerliyor” demekle yetindi.
Doğrulanması halinde ahlak polisinin lağvedilmesi protestoculara verilmiş bir taviz olacak. Lakin bunun protestoları durdurmayabileceği belirtiliyor.
İranlı bir bayan BBC’ye “Hükümetin ahlak polisini kapatması şovların sona ereceği manasına gelmiyor. ‘Hükümetin başörtüsü ferdî tercihtir’ demesi bile kâfi değil. Beşerler İran’ın bu hükümetle bir geleceği olmadığını biliyor. Toplumun her bölümü; ılımlısı, muhafazakarı haklarını geri istiyor” dedi.
Başka bir bayan ise “Bizim için artık başörtüsü bir sorun değil. Esasen 70 gündür dışarı başörtüsüz çıkıyoruz. Şu anda bir ihtilal yaşanıyor. İhtilali başörtüsü başlattı ve diktatörün vefatı ve rejim değişikliğinden azını kabul etmiyoruz” diye konuştu.