2024’te sanat dünyası en çok yapay zekâ, dijital platformlar ve protestoları konuştu. Plastik sanatların önde gelen isimleri hem yapıtlarıyla hem telaffuzlarıyla Gazze’ye dayanak verdi. Müzik sahnesinin kıymetli yıldızları da protestolara katıldı. En yükses ses ise İsrail’in Eurovision’a çıkmaması için yükseldi. Plastik sanatlar, arkeoloji ve müzik dünyasında olup bitenleri derledik.
İsrail Eurovision’a alınmasın
Müzikte de protesto yılı yaşandı. Roger Waters her fırsatta İsrail’in Gazze’ye yaptığı soykırımı eleştirdi. “İsrail beni de rejimine karşı tehdit olarak görüyor. İsrail’le son nefesime kadar çaba edeceğim. 2006’da Filistin’e gidip yaşananları gördükten sonra benim için her şey değişti” kelamının ardında durdu. Müzisyenin imal şirketi BGM ise İsrail’in Filistin’e uyguladığı şiddeti eleştirmesi nedeniyle mukavelesini feshetti.
Eurovision Müzik Yarışması’na İsrail’in iştirakine birçok ülke reaksiyon gösterdi ve yarışın düzenlendiği İsveç pek çok aksiyona sahne oldu. Son olarak Slovenya, İsrail’in yarıştan hariç tutulması için Eurovision 2025’in sorumlu makamı olan Avrupa Yayın Birliği’ne resmi talepte bulundu.
Türkiye konser sahnesi
Müzikte bu yıl teknolojik gelişmeler öne çıktı. Spotify, Apple Music üzere dijital platformların yaygınlaşmasıyla müzik tüketim alışkanlıkları değişti. Sanatkarlar, daha kolay bir halde dinleyicilere ulaşabilir hâle geldi. Fakat dinleyicilerin bu platformlara ödediği abonelik fiyatının eşit dağılmaması tartışma yarattı. Küresel stream sayısına nazaran dağıtılan gelirlerden en çok hissesi alanların başında Taylor Swift geldi. Swift bu yıla her manada damga vurdu. Dördüncü Grammy’sini alarak tarihe geçerken 2023-2024’ü kapsayan turnesinden 2 milyar dolar kazandı.
Yapay zekâ sayesinde Elvis Presley, bir hologramı ile tekrar sahneye çıktı, Elton John jübile yaptı. Sony, Michael Jackson’ın müzik haklarının yarısını 1.2 milyar dolara satın aldı.
Yıl içinde Türkiye büyük müzisyenlerin uğrak noktası oldu. Scorpions, Emma Shaplin, Andrea Bocelli, Placebo, Megadeth, Judas Priest, Placebo, Loreena McKennitt, Yngwie Malmsteen, Aziza Mustafa Zadeh, Mario Frangoulis, Bryan Adams üzere isimler konserler verdi. 2025’in birinci muştusu ise Guns N’ Roses’dan geldi.
En son sikkeler iade edildi
Arkeolojide tarihin bilinen seyrini değiştirecek gelişmeler yaşandı. Suriye’de bulunan kil silindirlerdeki yazıların, MÖ 2 bin 400’e ilişkin olduğu belirlendi. Johns Hopkins Üniversitesi araştırmacıları, yazıların bilinen başka alfabelerden 500 yıl daha eski olduğunu açıkladı. Daha evvel alfabenin MÖ 1900’lerde Mısır’da ortaya çıktığı düşünülüyordu. Bu buluş, insanlığın yazı tarihini tekrar başlattı denebilir. 2024 arkeolojik açıdan Türkiye için iadelerin yılı oldu. Türkiye topraklarından yasa dışı yollarla yurt dışına kaçırılan 45 tarihi yapıtın iadesi sağlandı. Kültür varlığı kaçakçılığı ile gayret çalışmaları kapsamında Yunanistan makamlarının tespiti sonucu kaçakçıların elinden kurtarılan ve Türkiye’ye ilişkin, Lidya medeniyetine belgelenen 1055 sikke son iade edilen eserler oldu.
Kaplumbağalar yan yana
Osman Hamdi Bey’in ünlü tablosu “Kaplumbağa Terbiyecisi”nin 1906 ve 1907 olmak üzere iki versiyonu komşu oldu. 1906 versiyonu Pera Müzesi’nde sergilenirken 1907 versiyonu Türkiye İş Bankası Sanat Yapıtları Koleksiyonu’na dahil edildi ve İstiklal Caddesi’ndeki Türkiye İş Bankası Fotoğraf Heykel Müzesi’nde sergilenmeye başladı.
En kıymetli muz
Plastik sanatlarda yıl boyunca sanatkarların Avrupa başta olmak üzere dünyanın dört yanında verdiği Filistin takviyesi öne çıktı. Dünyanın en aktif sanatkarlarından kabul edilen Nan Goldin, Almanya’nın başşehri Berlin’deki solo standının açılışında İsrail’in Filistin’deki akınlarını sert formda eleştirdi. Goldin, “Bu tıpkı vakitte kültürel bir soykırımdır” diyerek Filistin’in en yüksek sesi oldu. Dünyanın en büyük sanat tertibi Venedik Bienali’nde ise Filistin’e takviye yürüyüşü yapıldı. Gazze’yi destekleyen paylaşımlar yapan pek çok sanatkarın projesi iptal edildi.
2024, plastik sanatlar dünyasında sanattaki ‘Muz cumhuriyeti’ni hatırlatmaya devam etti. David Cattelan’ın 2019’da sanat dünyasına eleştirel bakış için duvara bantladığı muzun yankıları sürdü. Muz, bu yıl müzayedeye çıktı ve bir kripto para şirketi işvereni tarafından 6.2 milyon dolara alındı. Çinli teşebbüsçü Justin Sun, muzu “Diğerlerinden lezzetli” diyerek afiyetle yedi.