“Sev Kardeşim”, “Mavi Boncuk”, “Ah Nerede”, “Delisin”, “Hababam Sınıfı”, “Sürü” ve “Maden”in de ortalarında bulunduğu 120 sinemada rol alan usta oyuncu Tarık Akan’ın vefatının akabinde 6 yıl geçti.
Yeşilçam’ın unutulmaz sinemalarında Münir Özkul, Adile Naşit, Şener Şen ve Kemal Sunal ile başrolleri paylaşan Tarık Akan, Hüseyin Yaşar Üregül ile Yaşar Üregül çiftinin üçüncü çocuğu olarak 13 Aralık 1949’da dünyaya geldi.
Asıl ismi Tahsin Tarık Üregül olan sanatçı, subay olan babasının misyonu münasebetiyle Erzurum Dumlupınar İlkokulu’nda başladığı eğitimini Kayseri’de sürdürdü.
Babasının emekliliğinin akabinde ailesiyle İstanbul’da yaşamaya başlayan Tarık Akan, ortaokul ve liseyi Bakırköy’de tamamladı. Sanatçı, daha sonra Yıldız Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği kısmından ayrılarak, İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Yüksek Okulu’na girdi.
“BEN O DENLİ DEĞİLİM Kİ…”
Gazetelerde çıkan, “Zengin aile çocuğunu oynuyorum fakat ben o denli değilim ki. O denli de büyümedim” kelamlarıyla 1970’li yıllarda Yeşilçam’da canlandırdığı güzel ve güçlü genç ‘Ferit’ karakterine göndermede bulunan sanatçı, katıldığı bir televizyon programında ömrünün gerçek yüzünü şu sözlerle aktarmıştı:
“Ben emekli bir albay çocuğuyum. Bütün yaşantımız Anadolu’da, dağların zirvesinde geçmiş. Birinci sefer, ortaokul son sınıfta İzmit’e geldiğim vakit denizi orada gördüm. Türkçem bile bozuk. Kayseri’de uzun mühlet kalmışız. Kars’ta, Erzurum’da kalmışız. Çocuklarla oynaya oynaya, onların diksiyonunu almışım. Fakat sonra İstanbul’da düzeldi. Bakırköy’e geldik. Zar sıkıntı yaşıyoruz. Konutta, dedem, abim ve ablam var. O denli kalabalık bir aileyiz. Babam emeklilikten sonra Kasımpaşa’da düğün salonunda müdürlük yapıyordu. Gece yarısı geliyordu. Ben liseye gidiyorum, para yetmiyordu. Lise bittiği orta, geçimimi sağlamak için, arkadaşlarımla işportacılığa başladık.”
BİRİNCİ OLDU
Tarık Akan, 1970’te “Kozalak Zeki” lakaplı arkadaşı Zeki İrfanoğlu’nun ısrarıyla girdiği “Ses” mecmuasının “Sinema Artist Yarışması”nda birinci oldu.
Yönetmen Mehmet Dinler’in “Solan Bir Yaprak Gibi” isimli sinemasıyla 1971’de sinemaya adım atan sanatçı, sinemanın akabinde Tarık Akan ismini kullanmaya başladı.
Uzun uzunluğu, yeşil gözleri ve sempatik biçimiyle izleyenlerin beğenisini kazanan sanatçı, tıpkı yıl Sadık Şendil’in kaleme aldığı, Orhan Aksoy’un yönettiği “Emine” sinemasında, Filiz Akın ile başrolü paylaştı.
Bir devir “Kartpostal Çocuk” olarak anılan Akan, direktörlüğünü Ertem Eğilmez’in yaptığı ve Türk sinemasının unutulmaz yapıtlarından, 1973 üretimi “Canım Kardeşim” ile 1974 imali “Hababam Sınıfı”nda başrol oynadı.
Sanatçı, 1970-1975’te, yılda 12 sinemada rol alarak Türk sinemasının unutulmaz isimlerinden biri haline geldi.
Oynadığı sinemalarda ekseriyetle “Ferit” ismini kullanan Akan, Gülşen Bubikoğlu ile “Ah Nerede”, Emel Sayın ile “Mavi Boncuk”, Hülya Koçyiğit ile “Sev Kardeşim”, Hale Soygazi ile “Gece Kuşu Zehra” sinemalarında rol aldı. Sinemalar, sinemaseverlerin ağır ilgisiyle karşılandı.
TARZIYLA 1970’Lİ YILLARA DAMGA VURDU
Tarzıyla 1970’li yıllara damgasını vurarak, Yeşilçam’ın jönleri ortasına giren ve her rolün altından muvaffakiyetle kalkan Akan, 1977’de Zeki Ökten’in direktör koltuğuna oturduğu “Sürü” sinemasının akabinde politik sinemalarda rol almaya başladı.
Tarık Akan, salon sinemalarında oynamamaya karar verip, sinemada farklı bir yola girmesinin akabinde, Cüneyt Arkın ile “Maden” sinemasında başrol oynadı. Büyük ilgi gören 1978 üretimi sinemaya ait verdiği bir röportajda Akan, şu tabirleri kullanmıştı:
“(Maden) O periyot Türkiye’nin en çok seyredilen sineması ve benim de en çok para kazandığım sinemadır. O periyotta tüm sendikaların, personel sendikalarının her yerinde, dağ başlarına kadar çıkarılıp oynatılan bir sinemadır. Vazifesini çok hoş yerine getirmiştir. Sendikacılık, personellik, personel olmak, emek, sermaye nedir, açık ve net olarak altı çizilmiş olarak veren sinemalardan biridir.”
Sanatçı, 1979’da askere gitti, yedek subay olarak Denizli’de vatani misyonunu tamamladı.
Senaryosunu Yılmaz Güney’in yazdığı, Şerif Gören ile Güney’in yönettiği 1982 Altın Palmiye ödüllü “Yol” sinemasında de rol alan Akan, dünya çapında vizyona giren bu sinema ile Cannes’da “En Âlâ Erkek Oyuncu” kısmında aday gösterildi.
HAPİHANE GÜNLERİNİ YAZDI
Tarık Akan, 12 Eylül 1980 askeri darbesinin akabinde 1981’in başlarında, Almanya’da yaptığı bir konuşma yüzünden Türkiye’ye dönüşünde tutuklandı. 12 yıl mahpus istemiyle yargılanarak 2,5 ay hücre mahpusu cezası alan sanatçı, suçsuzluğunun ispat edilmesi üzerine beraat etti. Akan, hapishane günlerini ve darbe sürecini 2002’de yayımlanan “Anne Başımda Bit Var” kitabında kaleme aldı.
Libya üretimi “Leyla ile Mecnun” sinemasında oynayarak milletlerarası sinemaya da açılan Akan, 1991’de Bakırköy’deki Taş Mektep isimli ilkokulun ortaklarından biri oldu, 1995’te Aziz Nesin’in vefatından sonra “Nesin Vakfı” başkanlığını devraldı.
Usta sanatçı, 1997’de direktör Yusuf Kurçenli ile hayata geçirdiği “Antika Talanı” isimli belgeselin seslendirmesini de yaptı.
Televizyon kanalları için “Taşların Sırrı” isimli belgesele de imza atan sanatçı, Türkiye’deki antik tarihe dikkati çekmeye çalıştı.
Akan, ayrıyeten Nazım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı ismine “Atatürk’ün Alev Çiçekleri” ve Nazım Hikmet bahisli “Işık Yontucusu” isimli belgesellerle “Anadolu’da Romalıların Ayak İzleri”, “Afrodisias” ve “Perge’nin Lahitleri” isimli üretimlerin direktörlüğünü yaptı.
7 DEFA ALTIN PORTAKAL MÜKAFATINI KAZANDI
Usta oyuncu, birinci defa 1973’te “Suçlu” sinemasındaki rolüyle Altın Portakal’da aldığı “En Uygun Erkek Oyuncu” mükafatını, 1978’de “Maden”, 1980’de “Adak ve Sürü”, 1984’te “Pehlivan”, 1989’da “Üçüncü Göz”, 1990’da “Karartma Geceleri”, 2003’te ise “Gülüm” sinemasındaki rolüyle kazandı. Böylelikle 7 kere Altın Portakal mükafatı alan tek erkek oyuncu oldu.
Sanatçı, 1985’te Berlin Milletlerarası Sinema Festivali’nde mansiyon, 1992’de Adana Altın Koza Sinema Festivali’nde “En Âlâ Erkek Oyuncu”, 1996’da Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde “Yaşam Uzunluğu Onur Ödülü”, 2006’da Sinema Muharrirleri Derneği “Onur Ödülü”, 2007’de ise Çağdaş Sinema Oyuncuları Derneği’nde “Sinema Emek Ödülü” kazandı.
Barış Zeki, Yaşar Özgür ve Hasret isimli üç çocuğu bulunan ve bütün servetini yardım vakıf ve kuruluşlarına bağışlayan usta oyuncu, 16 Eylül 2016’da, akciğer kanseri tedavisi gördüğü hastanede yaşama veda etti.
45 YILLIK KARİYER
Vefatından kısa mühlet evvel verdiği bir röportajda, ömrü boyunca 120 sinemada oynadığına vurgu yapan oyuncu, şunları anlatmıştı:
“120 sinema az bir sayı değil. Bir de bu sinemalara baktığınız vakit, birden fazla Anadolu’da, Doğu ve Güney Doğu Anadolu bölgelerinde çekilmiş. Harikulade baskılar, zorluklar, parasızlık, sefalet ve büyük uğraşlar içerisinde çekilmiş, büyük yapıtlar ortaya çıkmış. Oynadığım hiçbir sinema için ‘Neden bunu yaptım’, ‘Neden bunu oynadım’ diye bir şey asla söylemedim.”
“Vizontele Tuba” sinemasında de rol alan Akan, 32. Gün programında sinemaya dair, “İçime sinmeyen bir işin içinde asla olmam. Yani senaryo evresinde başlar bu bana. Senaryoyu tekraren okuduktan sonra karar veririm. Sonunda ne çıkacağını da bilirim. Onun için de severek girdiğim ve severek oynadığım, çok keyifli olduğum filmlerimden bir adedidir, Vizontele Tuba” demişti.
Tarık Akan’ın sanatla iç içe geçen 45 yıllık mesleğinde rol aldığı sinema ve dizilerden kimileri şöyle:
“Solan Bir Yaprak Gibi”, “Beyoğlu Hoşu “, “Ah Nerede”, “Sev Kardeşim”, “Mavi Boncuk”, “Delisin”, “Hababam Sınıfı”, “Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı”, “Leyla ile Mecnun”, “Deli Mecnun Olma”, “Ahh İstanbul”, “Vizontele Tuuba”, Koçum Benim”, “Abdülhamit Düşerken”, “Aşk Üzerine Söylenmemiş Herşey”, “Çözülmeler”, “Yolcu”, “Bir Bayan Düşmanı”, “Devlerin Ölümü”, “Bir Küçük Bulut”, “İkili Oyunlar”, “Kimlik”, “Çark”, “Skandal”, “Halkalı Köle”, “Beyoğlu’nun Art Yakası”, “Adem ile Havva”, “Paramparça”, “Kan”, “Bir Avuç Cennet”, “Pehlivan”, “Kayıp Kızlar”, “Damga”, “Kuduz / Çocuklar Çiçektir”, “Beyaz Ölüm”, “Arkadaşım”, “Yol”, “Herhangi Bir Kadın”, “Adak”, “Sürü”, “Maden”, “Şeref Sözü”, “Nehir”, “Babanın Evlatları”, “Kader Bağlayınca”, “Aşk Dediğin Laf Değildir”, “Çapkın Hırsız”, “Evcilik Oyunu”, “Ateş Böceği”, “Ah Nerede”, “Memleketim”, “Esir Hayat”, “Yalancı Yarim”, “Oh Olsun”, “Canım Kardeşim, “Bebek Yüzlü”, “Tatlı Dillim”, “Aşkların En Hoşu.” (AA)