Temmuz ayından bu yana gözler Borsa İstanbul’da. İşin uzmanları daha hareketin birinci gününden sorgulamaya başladıkları durumu ‘trading için uzun bir sürede’ anlamlandıramadı. Sonrasında ‘duyum’ların yayıldığı bir ortamda herkes bir teknik ya da teorik açıklama yapmaya ya da aramaya başladı. Yabancı girişi, dövize yönelmemesi için yerli yatırımcıya fırsat, enflasyondaki yükselişe karşı kârlı görülen paylar, mesken ya da KKM trenini kaçıran küçük yatırımcı birçok sebep arandı. Hareket bir ölçü durulurken, hala sorulmaya devam ediliyor: Neler oldu? Hala de sorulan daha değerli ikinci soru: Oynaklık sürecek mi?
Bakan Nureddin Nebati de Borsa’daki yükselişi desteklemişti ?
Borsa İstanbul, 14 Temmuz’da gördüğü gün içi en düşük 2.375 düzeyinden sonra geçen hafta 13 Eylül’de 3.715 tepesine tam iki ayda ulaştı. Bu hareketteyse bankalar başroldeydi. Bankacılık endeksi de birebir tarihlerde 1.915,55’ten 5.102,50 düzeyine ulaşmıştı. Lakin 13 Eylül’deki doruğun akabinde bankacılık endeksi 13 gündeki yükselişini 5 günde geri verdi.
“Con Ahmet’in Devranı Daim Makinesi” tavan ortasında çıktı
Habertürk’te Rahim Ak, ‘Borsada ‘sonsuz döngü’ oyunu bozuldu’ başlığı attığı haberinde, “Con Ahmet’in Periyodu Daim Makinesi”nden bahsediyor. Bu makine, eskilerin bir tabiri olurken, daima halde bir döngüyle sonsuz güç üretme tezinde bulunmak temelinden geliyor. Geçen yıldan bu yana yaşanan KKM, Merkez Bankası ve döviz piyasasındaki durumlarda da kullanılan bu tabir, Borsa İstanbul’da yaşanan hareketler için de geçerli hale geldi. O halde birlikte bakalım neler olmuş ve olabilir diye?
Madde 1: Pandemiyle gelen enflasyon, merkez bankalarını çalıştırdı
Pandemide dünyada oluşan ortam, ülkelerde yalnızca sıhhat ve toplumsal siyasetleri değil iktisat siyasetlerini da değiştirince, ardından bir enflasyon yükselişi görmek uzmanlar için sürpriz olmadı. Genel geçer enflasyonla mücadeledeyse Türkiye farklı prosedürler izleyince durum karmaşıklaştı. Kurdaki oynaklık da yeniden alternatif tekniklerin izlenmesine neden oldu. Bu da faiz ve dövizdeki getirileri ortadan kaldırınca yollar Roma’dan sonra Borsa’ya çıktı.
Madde 2: Büyük “oyuncular” için dar alanda kısa paslaşmalar, çalım atmaya döndü
Borsa’ya akın pandemiyle başlamıştı, alternatif yollar kapanınca bir nevi köprüden evvel son çıkışa döndü. Bu da borsayı düzgün bilen büyük portföy sahiplerine alan açtı. Söylentilerse birbirini izledi. Varlık Fonu dahi bu söylentilerin içinde yer alırken, yabancı yatırımcı oranının da tarihi tabanda olması ucuz kalan paylarda en beğenilen olarak bankacılığın seçilmesine neden oldu.
Nasıl mı?
İşi bilenler devreye girdi, vadeler teminat oldu
Piyasada uzun yıllardır bulunan tecrübeli isimlerle birlikte başta kamu ve özel bankalarla bir kaç sanayi gerçek şirketi payları için Vadeli Süreçler Piyasası’nda (VİOP) tarafında da durumlar açıldı.
Vadeli süreçlerde pay piyasası üzere tüm durumun karşılığını ödemez, ortalama yüzde 10 ila 15 aralığında teminat yatırırsınız. Düşüş ve yükselişlere nazaran de teminat değişir. Spot taraf olan BİST’te pay senedi değişiminde de kaldıraç olduğundan 1 ünitelik oynama 10 ünitelik tesir oluşturur.
Borsa’da da birebir paylarda alım yapıldığını söylememize gerek yok sanırım. Yükselişe katılanlar da etkiyi artırıyor haliyle.
Hisseler spotta yükseldikçe, vadelide 1’e 10 demiştik ya. Böylece vadelide teminatta oluşan fazla çıkarak, spota BİST’e giriyor. Spotta oluşan hacim kurumların olumlu bakışını artırınca kredili süreçlerde de artış meydana geliyor. Krediyle BİST’te alım artıyor, alım gelen pay yükseliyor, yükselen pay vadelide teminat yaratıyor, artan teminat fazlası tekrar BİST’e dönüyor. Başınız döndü mü? Sistem kendi kendini bu türlü besliyor.
13 defa tavan olan kamu bankası payı oldu. Lakin Geçen hafta ne oldu da döngü bitti? Husus 3: Sistemi bozan “boomer”lar!
Sistem bir döngüde ilerlerken, tekere çomak sokuldu. Akbank paylarında 13 Eylül 2022’de Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) düşen satış haberi sistemin içinde olmayan lakin döngüye katılsa da huzursuz olan ve döngüyü görerek dönüşü bekleyerek teminat oranlarını yükselten kurumsal tarafı tetikledi.
KAP bildirimi, Akbank T.A.Ş. Mensupları Tekaüt Sandığı Vakfı tarafından satılan 150 milyonluk satışı haber veriyordu. Huzursuz olan kurumsallar ve akabinde panikleyen kişiseller tavanları tabana döndürdü.
Madde 4: Sistem bilakis işledi! Getiri sağlayan teminatlar borca döndü
Hisse yükseldikçe kar getiren teminatlar, paylar düştükçe açık oluşturmaya başladı. Bu da döngüye döndü haliyle, teminattan gelen paya giderken, bu defa teminat için paylar gitmeye başladı.
Her şey bitti mi? Ne olacak?
Şimdilik BİST 100 endeksi direnmeye devam ediyor lakin bankacılık tarafında son 5 iş gününde düşüş çok sert oldu. Bugün (19 Eylül 2022) gün ortasında eksi yüzde 3,5’nin üzerinde bulunuyor. Satışlar genele yayılırsa endekste geri çekilmenin de sert olması mümkünlüğü bulunuyor.
Bir de teminatlarda oluşan açık var ve bunun son tarihi 30 Eylül. Paylar o denli ya da bu türlü satılacak. Bu durumda ya yatırımcılarda ya da kurumlarda ziyanlar oluşacak.
Ekonomi idaresinin bu bağlamda Borsa’ya dayanağı ve yatırımcıların da yükseliş beklentisi istikamet çizecek iki ana etken olarak karşımızda dururken, tüm bunlar olup bittikten sonra bu sabah Sermaye Piyasası Heyeti (SPK) açıklama yaptı. ?
