Atatürk Üniversitesi Bağlantı Fakültesi’nde ‘Teknoloji Bağımlılığı ve Beyin Çürümesi’ bahisli panel düzenlendi.
Moderatörlüğünü İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Besim Yıldırım’ın yaptığı panelde, Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Fatma Şimşek ile Prof. Dr. Hüseyin Köse, üniversite öğrencilerine teknoloji bağımlılığının ziyanlarını anlattı.
‘BİR TAHLİL ETME, SORUN ÇÖZME ÜZERE ÖZELLİĞİNİ KULLANMIYOR’
Beyinde hafıza ve öğrenme üzerine tesirli kısımlar bulunduğunu belirten Doç. Dr. Şimşek, “Sabahleyin erken saatlerde kalktığımızda dijital dünya ile uğraştığımız vakit, baktığımız her görüntü içeriği yahut görsel içerik beynimizdeki prefrontal korteksimizde bir yer işgal ediyor, hedefsiz bir halde. Kısa, günlük, rutin görüntüleri izliyoruz. Kısa görüntüler, dijital uyaranlar beynimizin daima bir husustan başkasına geçmesine sebep oluyor.
Bu da prefrontal korteksteki tahlil kabiliyetinin azalmasına sebep oluyor. Prefrontal korteks, hiçbir halde bir tahlil etmeden yalnızca görsel içeriklerle doluyor. Bir tahlil etme, sorun çözme üzere özelliğini kullanmıyor. Hipokampus, bizim hem kısa hem uzun vadeli hafızamızda tesirli olan bir beyin kısmı. Dijital içerikten her şeye ulaştığımız vakit, kolay bir şeyi hatırlayamadık, çabucak dijital içeriğe baktık, oradan gördük. Farklı bir bilgiye ulaşacağız. Hiç düşünmeden dijital ortamdan bunu arayarak, bulduk.
Bu defa ne yapıyoruz; hipokampusu çalıştırmıyoruz. Aslında tıpta beyin çürümesi deyince akla birinci gelen hastalıklardan birisi, demanstır. Demansta ne oluyor? Beyinde hipokampus dediğimiz bölgede hasarlanma kelam konusu oluyor. İnsanlarda kendisini unutkanlık olarak gösteriyor. Dijital dünyada geçirdiğimiz vakit zarfında, her şeyi oradan kullanarak öğrenmemiz hipokampusu çalıştırmamamıza sebep oluyor. Hipokampus çalışmadığı için vakitle zayıflıyor” diye konuştu.
‘TEMEL ŞEY, DİJİTAL ORTAMDA ÇOK FAZLA MÜDDET GEÇİRMELERİNDEN KAYNAKLI’
Beyin çürümesinde belirtilerin hafıza kaybı, düşünme ve karar verme zorlukları, konsantrasyon kaybı, toplumsal izolasyon ve zihinsel yorgunluk formunda bulgularla ortaya çıktığını tabir eden Şimşek, “Bize başvuran hastalar, evvelce unutkanlık yakınmasıyla daha ileri yaşlarda olurken; artık genç beşerler, 20-25’li yaşlarda öğrenciler geliyor. ‘Unutuyorum, konsantrasyon zahmeti yaşıyorum, okuduklarımı anlamakta zorlanıyorum’ üzere şikayetlerle başvuruyorlar.
Aslında bu şikayetlerin temelinde yatan şey de şahısların dijital ortamda çok fazla müddet geçirmelerinden kaynaklı. Beyin çürümesinin bunun dışında fizikî ve zihinsel kimi tesirleri de var. Fizikî olarak baş ağrısı, göz yorgunluğu, uyku bozukluğu üzere sorunlara sebep oluyor” dedi.
‘DOPAMİN SALINIMINDAKİ DENGEYİ BOZMUŞ OLUYORUZ’
Beyinde hudutlar ortası bilgi akışını sağlayan dopamin hormonunun teknoloji çok kullanıldığı vakit değişikliklere uğradığını anlatan Şimşek, “Teknolojik aygıtlar, dopamin salınımını tetikliyor. Bu salınım kısa periyodik memnunluk ve tatmin sağlıyor. Bizim izlediğimiz o kısa görüntülerdeki içerikler yahut bir oyun oynadığımız vakit elde ettiğimiz muvaffakiyetlerin hepsi dopamin salınımını artırıyor. Dopamin salınımındaki dengeyi bozmuş oluyoruz. Dopaminin de fazla ya da az salınması bedenimizde farklı meşakkatler ortaya çıkmasına sebep oluyor.
Bunun için dopaminin istikrarlı olması lazım. Daima olarak izlediğimiz kısa görüntüler dopamin ürettiği için bir müddet sonra depolar artık dopamin üretememeye, üretme kabiliyetini kaybetmeye de başlıyor. Beşerler bu türlü kısa görüntülerden, anlık tatmin sağladıkları için kendilerini zorlayacak işleri yapmakta motivasyon olarak zahmet çekiyorlar. ‘Daha kolay dopamin salınacak şey varken niçin zoruyla uğraşayım’ diye bir psikolojiye bürünüyorlar. O yüzden de beşerler her şeyin kolayını tercih etmeye başlıyorlar. Bu türlü olunca da dopamin daima salınıyor.
Belli bir mühlet sonra da tükenme seviyesine geliyor. Daha az efor gerektiren fakat kendilerini daha memnun eden şeylere yönelmeye başlıyorlar. Dopamin düzeyinin düşmesi, bireylerde depresif yakınmalarının ortaya çıkmasına neden oluyor. Anksiyete, motivasyon bozukluğu üzere şikayetlerle kendini göstermeye başlıyor. Çok dopamin salınımı beynin kimyasal istikrarını bozuyor. Ruhsal ve fikir bozukluklarına sebep oluyor” diye konuştu.
‘GENÇLERİN BEYİN GELİŞİMİNİ OLUMSUZ TARAFTA ETKİLEYEBİLİYOR’
Aşırı teknoloji kullanan gençlerde erken yaşta dikkat dağılması, toplumsal marifet eksikliği, düşük akademik muvaffakiyete yol açtığına dikkat çeken Şimşek, “Teknolojik bağımlılık, gençlerin beyin gelişimini olumsuz tarafta etkileyebiliyor. Uzun vadede, dijital aygıt kullanımı beyin yapısında kalıcı değişikliklere sebep olabiliyor. Dijital dünya ile daima uğraşıp hazır bilgiye konup, beynimizi hiç çalıştırmadığımız vakit beyin kabuğu dediğimiz kısmında bir hacim kaybı ortaya çıkıyor. O vakit da şahısların öğrenme yeteneği bozulabiliyor” dedi.
‘DİJİTAL DETOKS YAPACAĞIZ’
Şimşek, beyin çürümesini önlemek için şu tavsiyelerde bulundu:
“Dijital detoks yapacağız. Dijital ortamdan uzaklaşmaya çalışacağız. Dijital ortamları daha çok zeka oyunları yüklü kullanacağız. Bize unutkanlık yakınmasıyla gelen hastalara daha çok zeka gerektirecek bilgisayar ortamında satranç oynayabilirsiniz, sudoku usulünde oyunlar oynayabilirsiniz diyoruz. Müspet taraflarıyla kullanmamız gerekiyor. Ekran mühletini de sınırlamak gerekiyor. Beyin sıhhatini korumak için sistemli fizikî idman yapacağız.
Yeterli uyku uyumamız gerekiyor. Kâfi uyku için dopamin düzeyinin istikrarlı olması gerekiyor. Zira dopaminin fazlalığı, artı mavi ekranın oluşturduğu melatoninin azlığı bizde uyku bozukluğuna sebep olur. Toplumsal etkinliklerde bulunmak için dijital ortamlardan uzaklaşmak gerekiyor. Teknolojiyi de şuurlu olarak kullanmamız gerekiyor. Teknolojinin çok kullanımı beyin çürümesine yol açabilir.”