Avrupa Birliği (AB) Komitesinin 2022 Genişleme Paketi kapsamında yer alan “Türkiye Raporu” kamuoyuyla paylaşıldı.
AB Kurulunun Türkiye, Sırbistan, Arnavutluk, Karadağ, Kuzey Makedonya, Bosna Hersek ve Kosova’ya ait son değerlendirmelerin yer aldığı 2022 Genişleme Paketi, AB Kurulunun Komşuluk ve Genişlemeden Sorumlu Üyesi Oliver Varhelyi tarafından duyuruldu.
Türkiye ile ilgili demokrasi, temel haklar, yargı üzere hususlarda evvelki yıllarda açıklanan raporlarda yer verilen tenkitler, bu yıl da tekrarlandı.
Dış siyaset, göç, iktisat, güç üzere başlıklarda da Türkiye hakkında olumlu tabirlere yer verildi.
TÜRKİYE’YE DEMOKRASI VE YARGI DERSİ VERİLMEYE KALKILDI
Raporda, “demokratik kurumların işleyişinde önemli eksiklikler olduğu, gerilemenin ve başkanlık sisteminde yapısal eksikliklerin devam ettiği, parlamentonun hükümeti sorumlu tutmak için gerekli araçlardan mahrum kalmaya devam ettiği, yürütme, yasama ve yargı ortasında sağlam ve faal bir kuvvetler ayrılığı sağlanmadığı, yürütme organının demokratik hesap verebilirliğinin seçimlerle sonlu kalmaya devam ettiği” tez edildi.
“GÜNEYDOĞU’DAKI DURUM BİLHASSA TELAŞ VERİCİ”
Yargı alanında, terörle ilişkili cürümlerle ilgili Meclisteki muhalefet partilerinin üyelerini sistematik olarak amaç almaya devam ettiği, yasal çerçevenin seçimler ve siyasi partiler için sıkıntılı olmaya devam ettiği, iktidarın muhalefet partilerinin belediye liderlerine baskı yaptığının savunulduğu raporda, “Güneydoğu’daki durumun bilhassa telaş verici olduğu” öne sürüldü.
SELAHATTİN DEMIRTAŞ VE OSMAN KAVALA KARARLARINA TEPKİ
İnsan hakları ve temel özgürlüklerin bozulmasının sürdüğünün savunulduğu raporda, harika hal sırasında alınan tedbirlerin birçoklarının yürürlükte kalmaya devam ettiği, yasal çerçevenin Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi (AİHS) ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihatlarıyla uyumlu hale getirilmesi gerektiği argüman edildi.
Raporda, “Türkiye’nin bilhassa Selahattin Demirtaş ve Osman Kavala davalarında olmak üzere muhakkak AİHM kararlarını uygulamayı daima olarak reddetmesi, yargının milletlerarası ve Avrupa standartlarına bağlılığı ve Türkiye’nin hukukun üstünlüğünü ve temel haklara saygıyı teşvik etme taahhüdü konusunda önemli bir kaygı kaynağıdır.” denildi.
2021’de kabul edilen insan hakları aksiyon planının uygulanmaya devam edildiği lakin genel insan hakları durumunda güzelleşmeye yol açmadığının ileri sürüldüğü raporda, tabir özgürlüğü konusunda son yıllarda görülen önemli gerilemenin devam ettiği, devlet kurumlarının uyguladığı kısıtlayıcı önlemler ile isimli ve idari yollarla artan baskının, tabir özgürlüğünün kullanımını baltalamaya devam ettiği savunuldu.
Raporda, “LGBTIQ kişilere” yönelik cinsiyete dayalı şiddet, ayrımcılık ve nefret telaffuzunun önemli bir kaygı konusu olduğu argüman edildi.
ABD’DEN TÜRKİYE’NİN TERÖRLE GAYRETİNE TEPKİ
Raporda, Irak ve Suriye’deki güvenlik ve askeri operasyonların sürdürüldüğü, terör örgütü PKK tarafından tekrarlanan terör hareketleriyle hudut bölgelerinde güvenlik durumunun belirsizliğini koruduğu tabir edildi.
AB’nin, PKK’nın ataklarını açık bir halde kınadığı vurgulanarak, “Hükümetin terörle çaba konusunda yasal bir hakkı ve sorumluluğu vardır lakin bunu hukukun üstünlüğüne, insan haklarına ve temel özgürlüklere uygun olarak yapması temeldir. Terörle çaba önlemleri orantılı olmalıdır. Sürdürülebilir bir tahlile ulaşmak için inandırıcı bir siyasi barış sürecinin yine başlaması konusunda rastgele bir gelişme olmadı.” görüşü paylaşıldı.
– SİVİL TOPLUM, KAMU YÖNETIMI
Raporda, sivil toplum örgütlerinin artan baskıyla karşı karşıya kaldıkları, ordu, polis ve istihbarat servislerinin hesap verebilirliğinin çok sonlu kaldığı tez edilerek, Türkiye’nin kamu idaresi ıslahatı alanında orta derecede hazırlıklı olduğu, yönetimin hesap verme sorumluluğunun yetersiz kaldığı, insan kaynakları idaresinin güzelleştirilmesi gerektiği ileri sürüldü.
– YOLSUZLUKLA VE ORGANİZE CÜRÜMLE MÜCADELE
AB Kurulunun raporunda, Türkiye’nin yolsuzlukla uğraş konusunda hazırlıkların erken bir kademesinde kaldığı, yolsuzluk davalarının kovuşturulması ve karara bağlanmasında yasal çerçevenin yanı sıra kamu kurumlarının hesap verebilirliği ve şeffaflığının güzelleştirilmesi gerektiği savunuldu.
Raporda, Türkiye’nin organize cürümle gayrette muhakkak bir seviyede hazırlıklı olduğu, Türk data muhafaza mevzuatının şimdi AB müktesebatıyla uyumlu olmaması nedeniyle Europol ile önemli kabahat ve terörle çabadan sorumlu Türk makamları ortasında ferdî dataların değişimine ait milletlerarası bir mutabakatın yapılması gerektiği kaydedildi.
– GÖÇ VE SIĞINMA POLİTİKASI
Göç ve sığınma siyaseti konusunda Türkiye’nin bir ölçü ilerleme kaydettiği, İran ile kara sonunun gözetlenmesi ve korunmasına yönelik kapasitenin daha da güçlendirilmesi konusunda birtakım ilerlemeler kaydedildiği anımsatıldı.
AB ile göç mutabakatının işlerliğini sürdürmesine karşın 2021’de, 2020’ye kıyasla birçok güzergahta gelen sistemsiz göçmen sayısının arttığı fakat bu artışın kısmen 2020’de bölge ülkelerince Kovid-19 salgınını denetim etmek için alınan tedbirlerin kaldırılması nedeniyle olabileceği aktarıldı.
Raporda genel olarak Türkiye ile Yunanistan ortasındaki yasa dışı hudut geçişlerinin sayısının göç mutabakatı öncesine nazaran değerli ölçüde düşük kaldığı vurgulandı.
“Türkiye, dünyanın en büyük mülteci topluluklarından birine mesken sahipliği yapmak ve gereksinimlerini karşılamak için kıymetli eforlar göstermeye devam etti” denilen raporda, ülkede artan mülteci varlığını ele almak için tesirli entegrasyon tedbirlerine gereksinim olduğu savunuldu.
TÜRKİYE VİZE SERBESTISI İÇİN HİÇBİR KRİTERI KARŞILAMADI
Raporda, vize serbestisi için hiçbir kriterin karşılanmadığı, Türkiye’nin hala vize siyasetine ait mevzuatını AB müktesebatıyla uyumlu hale getirmesi gerektiği lisana getirildi.
– TÜRKİYE DIŞ SİYASETTE AB İLE ÇELİŞİYOR
Raporda, “Türkiye’nin tek taraflı dış siyaseti bilhassa Suriye ve Irak’taki askeri harekatı ve Rusya’ya karşı AB’nin kısıtlayıcı önlemlerine ahenk sağlamaması nedeniyle ortak dış ve güvenlik siyaseti (ODGP) kapsamındaki AB öncelikleriyle çelişmeye devam etti.” sözü kullanıldı.
TÜRKİYE’NİN LİBYA’YA ASKERİ DAYANAĞI YANLIŞ
Türkiye’nin, karaya yabancı savaşçıların konuşlandırılması da dahil olmak üzere Libya’ya askeri takviyesi ve IRINI Operasyonu’na yönelik ısrarlı tenkitleri ve iş birliği eksikliğinin, AB’nin BM silah ambargosunun uygulanmasına olan aktif katkısına ziyan verdiği tez edilen raporda, şunlar kaydedildi:
“Türkiye, Suriye krizinde kritik değere sahip bir aktör olmaya devam ediyor ve AB ile istikrarlı ve müreffeh bir Suriye amacını paylaşıyor. Bununla birlikte birlikleri, bölgede ve kuzey Suriye’nin başka bölgelerinde değerli bir varlığını sürdürdü. Türkiye’nin kuzey Suriye’den kaynaklanan güvenlik tasaları, askeri harekatla değil, siyasi ve diplomatik yollarla ve milletlerarası insancıl hukuka tam hürmet çerçevesinde ele alınmalıdır.”
Raporda, Türkiye’nin, Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaşla ilgili, bunu bir savaş olarak tanıdığı ve kınadığı, Montrö Mukavelesi’ni yürürlüğe koyduğu, Türk şirketlerinin Ukrayna’ya askeri mühimmat sattığı, Ukrayna ile Rusya ortasındaki görüşmeleri kolaylaştırmayı, tansiyonu azaltma ve ateşkes sağlamayı, Ukrayna tahılının ihracatını kolaylaştırmak için diplomatik bir teşebbüste bulunduğu vurgulandı.
“TÜRKİYE RUSYA’YA YÖNELIK AB YAPTIRIMLARINA AHENK SAĞLAMIYOR”
“Ukrayna ve Rusya’nın 22 Temmuz’da İstanbul’da üzerinde muahedeye vardıkları, BM ve Türkiye’nin aracılık ettiği mutabakat, muahedenin uygulanmasını kolaylaştırmada da yer alan Türkiye’nin yapan rolü olmasaydı mümkün olmazdı.” denilen raporda, Türkiye’nin Rusya’ya yönelik AB yaptırımlarına ahenk sağlamaktan kaçındığı savunuldu.
TÜRKİYE EGE’DEKİ TANSİYONU TIRMANDIRIYOR
Raporda, “Doğu Akdeniz’deki tansiyonu azaltmanın akabinde Aralık 2020’den bu yana AB-Türkiye ilgilerinde gözlemlenen güzelleşen dinamik, Ege’deki tansiyonların Nisan 2022’de tekrar başlamasından evvel birkaç ay sürdü.” denildi.
“EKONOMİ ALANINDA RASTGELE BİR İLERLEME KAYDEDİLMEDİ”
Raporda, “Türkiye iktisadı epey ileri seviyededir lakin raporlama devrinde rastgele bir ilerleme kaydedilmemiştir.” değerlendirmesinde bulunuldu.
Para siyasetinin yürütülmesi, kurumsal ve düzenleyici ortam üzere kıymetli öğelerde gerileme olduğu sav edilen raporda, Türkiye’de piyasa iktisadının düzgün işleyişine ait önemli telaşların sürdüğü belirtildi.
TÜRKİYE’NİN BÜYÜMESİ
Raporda, Türkiye iktisadının Kovid-19 salgınının akabinde güçlü biçimde toparlandığına işaret edilerek, ülkenin 2021’de yüzde 11,4, 2022 yılı birinci yarısında Rusya-Ukrayna savaşına karşın de yüzde 7’den fazla büyüdüğü kaydedildi.
– ENFLASYON YÜZDE 80’I AŞTI
Türkiye’de gevşek para siyaseti ve güvenilirliğin düşük olması nedeniyle Türk lirasının zayıfladığı öne sürülen raporda, resmi enflasyonun yüzde 80’i aşarak son 20 yılın en yüksek düzeyine çıktığı hatırlatıldı.
Raporda, ithal eserlerin fiyatlarındaki artışın dış dengesizlikleri genişlettiğine işaret edilerek, bunun artan belirsizlik ve düşük rezerv düzeyinin olduğu bir ortamda değerli bir kırılganlık olduğu argüman edildi.
– BÜTÇE PERFORMANSI İYİ
Bütçe uygulamasının planlanandan daha güzel performans gösterdiğine dikkat çekilen raporda, kamu borcunun arttığı belirtildi.
Raporda, kurumsal ve düzenleyici ortamın, bilhassa öngörülebilirlik, şeffaflık ve düzenlemelerin uygulanması açısından kırılgan olmaya devam ettiği savunuldu.
KAYIT DIŞI DAL UYARISI
“Ticari uyuşmazlıkların tahlilinin uygunlaştırılması için kimi değerli adımlar atılmıştır” sözüne yer verilen raporda, kayıt dışı bölümün hala ekonomik faaliyetin kıymetli bir kısmını oluşturduğuna işaret edildi.
Raporda, fiyat belirleme sistemlerine kamu müdahalesi yapıldığına dikkat çekilerek, kamu takviyelerinin uygulanmasında eksiklikler olduğu tabir edildi.
– BANKACILIK BÖLÜMÜ İSTİKRARLI
Bankaların sermaye yeterliliğinin düzenleyici ihtiyaçlarının üzerinde olduğuna işaret edilen raporda, “Bankacılık bölümü büyük ölçüde istikrarlı kaldı.” değerlendirmesinde bulunuldu.
Raporda, takipteki kredilerin azaldığı ve karlılığın arttığı, fakat dolarizasyon ve finansal risklerinin yükseldiği aktarıldı.
İşgücü piyasasının, salgının tesirinden kurtulduğu bildirilen raporda, cinsiyet ayrımı, yüksek genç işsizlik oranı ve bölgesel eşitsizliklerin devam ettiği kaydedildi.
– REKABETTE GÜZEL DÜZEYDE
Raporda, Türkiye’nin AB’deki rekabet baskısı ve piyasa güçleriyle başa çıkma kapasitesi konusunda güzel seviyede olduğuna dikkat çekildi.
– GÜÇTE İLERLEME
“Enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve yenilenebilir kaynaklardan üretilen gücün hissesinin artırılmasına ait ilerlemeler devam etmiştir” sözü kullanılan raporda, mahallî içerik ihtiyacı uygulamalarının genişletildiği belirtildi.
Raporda, Türkiye’nin AB ile Gümrük Birliği kapsamındaki taahhütlere uyumsuz olan kimi vergileri kaldırdığına işaret edilerek, yükümlülüklerden sapmanın ikili ticareti engellediği sav edildi.
Türkiye’nin kamu ihaleleri alanında bir ölçüde hazırlıklı olduğuna işaret edilen raporda, bu mevzuda AB müktesebatına tam ahengin şimdi gerçekleşmediği vurgulandı.
– ŞİRKETLER HUKUKU İLERİ DÜZEYDE
“Türkiye mali denetim konusunda düzgün bir hazırlık seviyesine sahiptir” görüşü paylaşılan raporda, Türkiye’nin şirketler hukuku alanında epey ileri olduğunun altı çizildi.
Raporda, Türkiye’nin fikri mülkiyet hukuku alanında yeterli bir hazırlık seviyesine sahip olduğuna işaret edilerek, bu alanda yaptırımların güzelleştirilmesi gerektiği savunuldu.
Rekabet siyaseti alanında ülkenin makul bir hazırlık düzeyinde olduğu söz edilen raporda, Türkiye’nin finansal hizmetler alanında da düzgün bir düzeyde bulunduğu kaydedildi.